KEDİLER VE KÖPEKLERDE EPİLEPSİ KRİZLERİ VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ
EPİLEPSİ NEDİR?
🔸Nedeni bilinmeyen nöbetler şeklinde, belli aralıklarla ortaya çıkan krizlere epilepsi denilip, tek bir hastalık olarak değerlendirilmemelidir. Beyne giden impulsların kısa devresi konvülsiyonlarla sonuçlanır. Konvülsiyon olarak adlandırılan nöbetler, beyinde fonksiyonel proçeslere yol açar.
🔸Kedi ve köpeklerde tüm yaşlarda epilepsi çıkabilir. Her ne kadar epilepsi krizinin insidansı, kedilerde %1 gibi düşük bir rakamla ifade edilse de, köpeklerde bu oran çok daha yüksektir. Problemler iki büyük grupta toplanır. Birincisi beyin problemleri diğeri beyin dışı problemler.
1.Beyin problemlerinin neden olduğu epilepsi, idiopatik epilepsi diye bilinir. Genellikle 6 ay ile 2 yaşı arasındakilerde ortaya çıkar. Viral, bakteriyel, fungal, protozoonal, beyin enfeksiyonları, beyin dokusu dejenerasyonları, beyin ödemi(hidrosefalus), beyin tümörü, çarpmalar, beyin kanaması, kafa travmaları gibi nedenlerle şekillenir.
2. Beyin dışı problemlerin neden olduğu nöbetler ise; zehirlenmeler, karaciğer hastalığı, böbrek hastalığı, kalp hastalığı, kan şekeri düşüklüğü,enfeksiyon ve sinir- kas problemleri kaynaklı olabilir.
🔸Epileptik nöbetler, idiopatik ve edinsel diye de sınıflandırılır. Nedeni bilinmeyenler idiopatiktir. İdiopatik epilepsi genellikle kalıtımsal seyreder. Edinsel epilepside ise, hastalık kaynağı içsel değildir. Toksinler, enfektif mikroorganizmalar, travma gibi dış kökenlidir. Diğer kaynaklar; beyin yetersizliği, metabolik bozukluklar ve tümörlerdir.
🔸Yapılan bir çalışmada, ayda bir kezden fazla nöbet geçiren köpeklerin metabolik ya da enfeksiyöz kaynaklı epilepsi hastası oldukları bildirilmiştir. Cinsiyet ya da kısırlaştırmanın epilepsi üzerinde herhangi bir rolü yoktur.
🔸Genellikle, uzmanların görüşüne göre,
🔹1 yaşının altındakilerde konjenital, enfeksiyöz ve toksinlere bağlı epilepsi,
🔹1-6 yaş arasındakilerde idiopatik epilepsi ve
🔹6 yaşından büyüklerde; tümör, enfeksiyon ya da yangısal problemlere bağlı epilepsi ortaya çıkar.
🔸Çalışmalar, orijin olarak köpek epilepsisinin insan epilepsisinden farklı olmadığını ortaya koymuştur.
🔸Bazı köpek ırklarında epilepsi genetiktir.
🔸Kedi epilepsi krizlerinin genel nedenleri; zehirlenmeler, araba çarpmaları sonucu kafa travmalarıdır. Ayrıca, felin leukemia virusu (FeLV), felin infeksiyöz peritonit (FIP), fungal enfeksiyonlar, kimyasal toksinler, beyin tümörleri, beyin travmaları, karaciğer bözukluğu, böbrek yetmezliği sayılabilir.
🔸Olgunun nedenini tam olarak anlamak için kan serumu biyokimyasal profili, tam kan sayımı, idrar analizi, FeLV antijen testi ile tetkikler yapılmalıdır.
🔸Elektroensefalogram (EEG) ile beyin dalgaları, kompüterize aksiyel tomografi (CAT), scan ve manyetik rezonans imaging (MRI) değerlendirilir.
Felin immun yetmezlik (FIV) ve felin infeksiyöz peritonit (FIP), testleri yapılır.
🔸Beyin dokusu bozukluğu ile doğan kediler de olabilir. Onlar doğuştan epileptiktir. Köpeklerde olduğu gibi kedilerde de, idiopatik epilepsi olabilir. Bu genellikle 6 ay ile 3 yaş arasındakilerde görülür.
⛑️ Atlarda epilepsi daha seyrek görülür. Sığırlarda da görülebilir. Ancak, kuş, sürüngen ve tavşanlarda henüz belirlenmiş bir çalışma yoktur.
🔸Güncel araştırmalar, epilepsinin saf ırklarda olduğu gibi, melez ırklarda da olduğunu göstermiştir. Genetik faktörlerin en çok rol oynadığı ırk Belgian Tervuren olarak gösterilmiştir. Epilepsiye yatkın olan diğer ırklar; Beagle, Cocker Spaniel, Collie, Dachshund, German Shepherd, Golden Retriever, Saint Bernard, Siberian Husky, Wirehaired Terrier, tüm Podel’lar ve tüm Schnauzer’lerdir.
🔸Epileptik anne ve epileptik babadan doğan yavruların çoğunlukla epileptik olduğu bazı araştırmalarda görülmüştür.
🔸Saf ırklarda epilepsi insidansı % 15-20’dir. Bu aynı zamanda idiopatik epilepsi oranıdır. İlke olarak, epileptik köpek üretilmemelidir.
⛑️ Epileptik dişi veya erkek derhal kısırlaştırılmalıdır.
UYARICI İŞARET VE SEMPTOMLAR NELERDİR?
🔸Kafa sallama, çiğneme,yalanma, vücut seyirmeleri gibi işaretler epilepsi öncesi ipuçlarıdır.
🔸Köpekler genellikle oturarak ya da yatarak nöbete girerler. Asla yan taraflarına düşmezler. Gözlerindeki dalgın bakışlar ile kısmi bilinç kaybı başlar. Büyük ve ağır nöbetlerde tam bir bilinç kaybı ve vücudun hareketsizliği görülür. Büyük nöbetlerin üç aşaması vardır :
1. Ruhsal Hal:
🔸İnleme,sızlanma, titreme, birşeyden etkilenmiş gibi bir halde olma, merak, saklanma ya da kaçma gibi belirtiler ortaya çıkar. Nöbetten saatlerce önce veya birkaç saat önce görülebilir.
2. Nöbet zamanı :
🔸Kaslarda aniden katılaşma ve titreme başlar. Kaslardaki devinim hali tüm vücuda yayılır. 1-3 dakikada sonuçlanır.
3. Nöbet sonu:
🔸Hayvan yorgundur. Karmaşıktır. Yanıtsızdır. Heyecanlıdır. Ağırlaşmıştır. Dışarı çıkmak isteyebilir.
🔸Ruhsal halin durumu, bir fırtına ve kasırga öncesi korkuda görülen durum, ya da tuhaf bir görüntü algılandığında hissedilen korku benzeri durumdur.
🔸Ruhsal hal her epileptik köpekte görülmeyebilir. Katılaşma, sertleşme, bilinç kaybı, işeme, salya, sarsıntı oluşturacak ani hareketler ve sonra eski durumu alma hali genel bulgulardır. Nöbet 1 ile 5 dakika arası değişebilir. Sonrası çöküntü ve yorgunluk halidir ve birkaç dakika veya birkaç saate kadar uzayabilir.
🔸Bunların dışında kısmi nöbetler de olabilir. Hareket vücudun bir bölümü ile sınırlıdır. Yüz seyirmeleri, bir bacağın hareketi, kas seyirmeleri gibi. Bunlara fokal nöbetler denir.
🔸Kısmi nöbetlerin kompleks olduğu nöbetlerde ise, sinek yakalama, histerik koşturmalar, saklanma, kusma, diyare, salivasyon, geçici körlük gibi fiziko - motor nöbetler görülür.
🔸Grup nöbetlerinde kısa bir süre içinde çoklu nöbetler görülür. Bunlara bilinçlilik eşlik eder.
🔸Bir başka durum, status epileptikusdur. Bu durumda nöbet, 30 dakikaya kadar uzayabilir. Ya da daha uzun olabilir. Bazen de kısa süreli çoklu nöbetler gözlenir. Bu da normal bilinçlilik hali içinde yaşanır. Eğer kontrol edilemezse ölümler görülebilir.
TANI
🔸Epilepsinin tanısı zordur. Parazitler, enfeksiyonlar, kan şekeri düşüklüğü, tümör, gibi olasılıklar elendikten sonra tanı konabilir. Yumuşak olan ve sık görülmeyen nöbetler için hemen ilaca başlamaktan sa, durumun gözlenmesi tavsiye edilir.
E.E.G ,epilepsi tanısında yetersizdir.
EPİLEPSİDE HOLİSTİK TEDAVİ
🔸Holistik doktorlara göre, alternatif ilaçların amacı, hayvanın vücudunun, kendi kendini onarmasını sağlamaktır. Geleneksel ilaçlar, vücudun kendi kendini iyileştirme sürecinde çalışmazlar. Alternatif tedavi, nöbetlerin ortaya çıkmaması için, kondüsyonu düzenler. Birçok epileptik evcik hayvan sahibi, alternatif tıbbın kapsadığı; diyet terapi, homeopati, herboloji ( bitkisel tedavi ) ve akupunktur teknikleri konusunda ne yazık ki bilinçsizdir.
🔸Epilepsi, geleneksel ve alternatif metotların her ikisinin kombinasyonu ile tedavi edilebilir. Geleneksel ilaçlar; fenobarbital, pirimidon, diazepam (valium) ve potasyum bromide gibi antikonvülsantlardır.
🔹Fenobarbital uzun süre kullanıldığında karaciğer hücrelerini yıkımlar. İlaç kullanımı kesildiğinde tremorlar, huzursuzluk ve nöbetlerin yeniden nüksü gibi durumlara yol açar.
🔹Pirimidon kedilerde kullanılmaz. Köpeklerde kullanılır. Pirimidon da karaciğer hasarına neden olur.
🔹Diazem, sadece devam eden nöbetler üzerine etkilidir. Koruyucu olarak kullanılmaz.
🔹Potasyum bromide de mide irritasyonu ve bulantıya neden olur. Ayrıca tüm antikonvülsanlar, duyarlılık ve uyanıklığı azaltır, letarji yapar. Bu ilaçlar, doğal terapötik ilaçlarla kullanıldığında, nöbetler azaldığında birkaç ay sonra dozaj olarak azaltılabilir.
🔸Holistik tedavi, hastaları, daha sağlıklı hale getirip , yaşam süresini uzatmada , epilepsinin kontrolünde önemli rol oynar.
NÖBETLERİ ENGELLEYİCİ DOĞAL YÖNTEMLER
1. AKUPUNKTUR
🔸Vücudun spesifik noktalarına iğne batırılmasını ifade eder. 300’den fazla akupunktur noktası vardır. Veteriner hekimliğinde 100 nokta kullanılır. Genellikle tercih edilen 6-20 nokta arasındadır. Bu iğneler sinir liflerini uyarır ve vücuda ağrı kesici endorfin salgılatırlar. Endorfin, epilepsiyi durdurur, azaltır.
🔸Bu uygulama bir yıl kadar sürdürülebilir. Böylece, ağrı rahatlatma etkisi ile nöbetler kontrol altına alınır.
🔸Akupunktur, tek başına kullanılabildiği gibi,ilaç tedavisi kesilmeden ek tedavi olarak da kullanılabilir.
2. DOĞAL DİYET
🔸Holistik doktorlar, epileptik hayvanlara ticari gıdaları değil, gıda boyası veya başka suni katkı maddeleri içermeyen evde hazırlanmış taze gıdaları önerirler. Beyin dokusunu irrite edebilecek maddelerin alınımının engellenmesi, epilepsiyi önler. Kedi köpek mamalarındaki kimyasal maddeler, beyindeki yangıyı şiddetlendirici etki yapabilirler.
🔸Epileptik insanlar için et yemeleri önerilmez. Etten kaçınmak epilepsiyi önler. Bu pet hayvanları için de geçerlidir. En az 3 ay uygulanacak bir vejeteryan diyetle, epilepsi üzerinde olumlu sonuçları görmek mümkündür. Kediler için tam bir vejeteryan diyet önerilmemekle birlikte, et oranı azaltılmış diyet iyi olur.
🔸Epilepsi hastaları için ayrıca hipoallerjik diyetler önerilir. Bunun için, pişirilmiş tavuk-pirinç kombinasyonu iyi bir seçimdir. Ya da düşük proteinli hipoallerjik diyetler olabilir. Hipoallerjik pet mamaları genellikle, tavuk ve pirinç, balık ve pirinç veya soya ve pirinç içerir.
DİYETTE YAĞ ORANI
🔸Epileptik hayvanların yüksek yağ oranlı diyetler beslesi tavsiye edilir. Kandaki yüksek yağ oranı, beyindeki sinir hücrelerinin uyarımını azaltır. Beyin kimyasına bağlı olarak nöbetler durur. Yüksek yağlı diyet, Omega 3 ve Omega 6 yağ asitlerinin bir kısmını içerir. Bu beynin yangılanma riskini azaltır.
🔸Ketojenik diyetler (K-diyet) yağ oranı yüksek diyetlerdir. Epileptik insanlar K-diyet uygulayarak gıda ilintili epilepsiyi kontrol altında tutabilirler.
🔸Kedi, köpek sağlığında hiçbir diyet olumlu sonuç sağlamıyorsa, ketojenik diyet son çare olabilir. Ketojenik diye düşünülüyorsa, lesitin ve kolin gibi besinler diyete ilave edilmelidir.
🔸 Yeterince beslenememiş vücutta, sinir kılıfları ayrılır, çünkü vücut bu koruyucu dokuyu rejenere edemez. Sinir kılıfları için lesitin, esansiyel önem taşıyan bir besindir. Sadece lesitin değil esansiyel vitamin ve mineral maddeler de diyete ilave edilmelidir.
3. ANTİOKSİDANLAR
🔸Sadece doğal pet gıdaları değil, özel besinsel takviyelerle de epilepsi kontrol edilebilir. C vitamini, E vitamini gibi antioksidanlar hastalıklarla savaşan ve immun sistemi koruyan takviyelerdir.
🔸Daha önce de açıklandığı gibi epilepsi nöbetleri , sinir sistemi ve beynin yangılanma proçesinden başka bir şey değildir. Güçlü ya da zayıf immunite, epileptik semptomların sonuçlarını etkiler. Örneğin, sinir sisteminin küçük bir yangısı, baş ağrısını tetikler. Bu ise büyük bir nöbete neden olabilir.
🔸İyi vitamin ve mineral madde programları ile nöbetler azaltılabilir. Özellikle epileptik hastalarda çoklu mineral madde ve vitamin takviyeleri gereklidir.
4. B 6 VİTAMİNİ
🔸Epilepsiyi azaltan başka esansiyel vitaminler de vardır. Uzun zamandan beri bilindiği gibi, B 6 vitamini eksikliği memeli türlerinde nöbetlere neden olur.
⛑️ Köpekler de insanlar gibi memeli bir türdür.
⛑️Niacinamid, B6 vitaminlerinin bir çeşididir. Bir olguda, epileptik bir Podel’a, haftada bir 25 mg niacinamid verilerek nöbetler bitirilmiştir.
5. BİTKİSEL TEDAVİ
🔸Herbal yani bitkisel ilaçlar, doğanın otlarından derive edilirler. Tarihsel olarak tedavide bitkilerin kullanımı, farmakolojik ilaçlardan daha eskiye dayanır. Sinir sistemini güçlendiren otlar epilepsi kontrolünde kullanılırlar. Epilepsi tedavisi açısından önem taşıyan önemli üç bitki vardır. Bunlar,
1- Valerian (kedi otu kökünde bulunur)
2- Takke otu
3- Yulaf samanı
🔸Valerian, sedatif etkilidir. Beyin merkezini etkiler. Antikonvülsif etki yapar. Güvenli bir tedavi sağlar.
🔸Takke otu, sinir gerginliğini ve sinirsel ağrıları azaltır.
🔸Yulaf samanı ile beslemek, yumuşak, sedatif bir etki ile, sinir fonksiyonlarını ve beyni geliştirir.
🔸Postadrenalin anksiyetesinde konvülsif nöbetlerden sonra bu tarz beslenme faydalıdır. Bu üç bitkinin birlikte kullanımı epilepside olumlu sonuç sağlar.
6. HOMEOPATİ
🔸Homeopatik ilaçlar, sağlam birisine verildiğinde, hastalık belirtilerine neden olan bir madde, aynı zamanda aynı bulguları taşıyan hasta birine verildiğinde iyileştirici etki sağlar. Örneğin, ısırgan otu dokunulduğunda deri tahrişi ve kaşıntıya neden olur. Homeopatik ilaç olarak hazırlandığında ise kaşıntılı deri tahrişlerini iyileştirir.
🔸Epilepsili hastalarda nöbetlere neden olan şey bilinmediğinden , homeopatik ilaç olarak hazırlanmış tek bir reçete de yoktur. Hastanın durumuna göre birçok homeopatik ilaç birden kullanılabilir. Epilepsili hastanın semptomlarına uygun homeopatik ilaç bulunduğunda başarılı olunabilir.
🔸Homeopatik ilaç doğru seçildiğinde hasta tedaviye çabuk yanıt verir. Homeopatik ilaçların diğer ilaçlar gibi, istenmeyen yan etkileri yoktur.
EVDE NELER YAPILABİLİR
🔻Epilepsi hastaları için azaltılmış stres , detokslanma kürü ve egzersiz önerilir.
🔻Aşı veya başka bir sebeple veteriner kliniğine gitmek, aşırı deri kaşıntısı, aileye yeni bir bebek katılması ya da eve yeni bir köpek alınması gibi psikolojik , fiziksel ve duygusal faktörler epilepsili hayvanda büyük hasar yaratabilir.
Seyahat, uyku düzeninin değişmesi gibi günlük rutinin değişmesi nöbetleri tetikleyebilir. Hayvanın hayatında stres yaratabilecek değişikliklerden kaçınmak gerekir.
🔻Yemek saatleri, egzersiz saatleri hep aynı tutulmalıdır.
🔻Evden ayrılmadan önce; giyinme hazırlıkları, ışıkları söndürmek, anahtarın sesi gibi durumlar hayvana stres yükler. O nedenle bu ve benzer genel davranışlar yapılmamalı hatta mümkünse farklı bir kapıdan çıkılmalıdır. Böylece köpeğin endişesi azaltılır. Dönüldüğünde de, sakin davranılıp, strese bağlı nöbet çıkma olasılığı kontrol altında tutulabilir.
🔻Nöbet öncesi korku , hayvan davranışında büyük rol oynar. Köpek sahibine doğru korku içinde koşar. Bu durumda sakin davranıp, yumuşak bir ton ile köpekle konuşmak onu rahatlatır. Epileptik köpeklerde duygular, nöbetler üzerinde büyük rol oynar.
🔻Epilepsi hastası köpek; sigara dumanından, araba egzosundan, doğal olmayan antiparaziter spreylerden, kimyasal içeren tasma ve banyolardan, renkli televizyondan, mikrodalga fırından ve sinir sistemine etkili tüm uyaranlardan uzak tutulmalıdır.
🔻Yıllık ya da periyodik aşılamaların bile epilepsiyi şiddetlendirdiğine ilişkin yayınlar vardır. Aşıların içeriklerindeki proteinin, organizmaya karşı bir reaksiyon yaratarak , allerjik ensefaliti tetiklediği ve düşük dereceli bir beyin yangısına sebep olduğu bildirilmiştir. Aşı sonrası yan etkileri gidermede homeopatik bir ilaç olan Thuja occidentalis kullanımı ile epileptik nöbetler engellenebilir. ⛑️
🔻Koşu, yüzme, yürüyüş epileptik nöbetlerin çıkış sıklığını azaltır. Çünkü, düzenli fiziksel aktivite sinirsel enerjiyi yükseltir. Egzersizin, sedatifler gibi, sinir sistemini sakinleştirici etkisi vardır. Spor aktiviteleri, hayvanın kondüsyonunu sağlıklı tutar. Egzersiz, immun sistemi güçlendirir. Epileptik kedi ve köpeklerin ,egzersizden büyük fayda sağladığı görülmüştür. Koşmak, sonrasında doğal trankilizan alınmışçasına etki yapar. Epilepsili köpekler, hergün 20 dakika egzersiz yapmalıdırlar. Ne yazık ki, köpeklerin %75’i egzersiz mahrumudurlar.
YENİ İLERLEMELER
🔸Son yıllarda, geleneksel ilaçların dışında, alternatif tedavileri de içine alan, yeni medikasyonlar epilepsi tedavisinde kullanılmakta, hatta ilaçsız sadece holistik tedaviler sıklıkla uygulanmakta ve iyi sonuçlar alınmaktadır.
🔸Genellikle, geleneksel ilaç kullanımının pozitif görünümü tedaviye öncelik sağlasa da, alternatif tedavileri araştıranlar, zamanla antikonvülsif , barbitürat gibi ilaçlardan yan etkileri yüzünden vazgeçmektedirler. Kedi, köpeklerinde holistik yöntemlerle tedaviye yönelenler genellikle , kendi hastalıklarında da holistik yöntemleri tercih eden kişilerdir.
🔸Güven, epilepsi tedavisinde başarı getiren bir faktördür. Epilepsi hastası nöbet sırasında kendine zarar vermesin diye önlem almak gerekir. Sakin bir sesle nöbet geçiren hayvanla konuşulur. Hasta yerde tutulur. Koltuk masa gibi mobilyalara çarpması önlenir. Tasma ve zinciri boynundan çıkarılıp boğulması önlenir. Nöbet sırasında köpeğin ağzına dokunulmamalıdır çünkü, çene kaslarına sahip olamadığından ısırabilir.
🔸Köpekler dillerini yutmazlar. O yüzden ağızlık takmaya gerek yoktur. O sırada ilaç içirilmeye çalışılmamalı ve dili tutulmaya çalışılmamalıdır. Hasta sahibinin bilinçli olması gereklidir. Köpek ,nöbet sırasında çiş ya da kaka yapabilir. Çoğunlukla nöbetler, 60 saniyeden az sürer. Bu hayatı tehdit edecek bir süre değildir. Fakat nöbetler 5 dakikadan sık tekrarlıyorsa ve nöbetler arası bilincin kazanılması mümkün olmuyorsa, derhal veteriner kliniğine götürülmesi gereklidir.
🔸Nöbetlerin zamanı ve süresi not edilmelidir. Veterin hekimin önerileri dikkatle dinlenmelidir. İlaç tedavisi ve dozajı veteriner hekime danışılmadan değiştirilmemelidir. Sabırlı olmak gerekir.
